Za najstarsze praktyki lecznicze możemy uznać totemizm, animizm, fetyszyzm i szamanizm.
Od początku swojej historii ludzie napotykali na najróżniejsze problemy zarówno życiowe, jak i zdrowotne. Rolę ekspertów od życia i zdrowia pełnili wówczas szamani.

Totemizm związany jest z wiarą. Inaczej oznacza to, że dawne kultury pokładały duże nadzieje w wewnętrznych czynnikach rządzących życiem i zdrowiem. Obecnie stan stosunkowo zaawansowanej technologii powoduje, że częściej skupiamy się na czynnikach zewnętrznych.
Chociaż totemizm związany jest z zewnętrznym obiektem, nazywanym totemem, to system totemizmu oparty był na wewnętrznych procesach psychicznych. Wiara w totem była procesem wewnętrznym. Totem był bowiem zewnętrzny, ale wiara była procesem psychicznym wewnętrznym. Wiara ta była rodzajem koncentracji, rodzajem skupienia się na obiekcie zewnętrznym. Przy czym znaczenia miała siła i intensywność tego skupienia. Jego wewnętrzna jakość.

A zatem moglibyśmy to porównać to historii efektu placebo. Pewien francuski aptekarz żyjący na przełomie XIX i XX wieku, Emil Coue, miał kiedyś bardzo trudnego klienta. Sprzedawał mu wszelkie dostępne specyfiki na ból brzucha, jednak nic nie pomagała. W końcu, będąc już całkowicie bezradnym, wpadł na pewien przewrotny pomysł: sprzedał swojemu trudnemu klientowi kulki będące mieszaniną mąki i cukru, mówiąc iż tym razem jest pewien, że to na pewno pomoże. Przekonał klienta o wyjątkowych właściwościach i wyjątkowej skuteczności tego specyfiku.
Ponieważ klient bardzo mocno w to uwierzył, zatem po kilku dniach przyszedł poinformować aptekarza, że miał on rację, Kulki faktycznie mu pomogły.

Całość mechanizmu możemy wytłumaczyć za pomocą ważnego procesu psychosomatycznego: głębokie zaufanie i wiara klienta, uwierzenie iż znalazł rozwiązani i że będzie dobrze, sprawiły i wywołały uaktywnienie procesów samoleczenia organizmu.
Jak i informują nas współcześni specjaliści od psychoneuroimmunologii – obudzenie i zaktywizowanie procesów samoleczenia organizmu jest podstawą wszelkiego zdrowienia, wszelkiej skutecznej terapii, czy procesów leczenia. Nawet bardzo zaawansowane metody leczenia medycyny współczesnej nie będą dawały zadawalających rezultatów, jeżeli nie będzie współpracował z nimi nasz organizm, jeżeli nie zaaktywizujemy naszej woli wyleczenia i wyzdrowienia, która zaktywizuje układ odpornościowy, procesy samoregulacji i procesy samoleczenia.

Czym jednak był ten totemizm, w którym dawni członkowie plenienia skupiali się na zewnętrznym totemie, jednocześnie aktywizując w sobie wiarę, która to wiara była wewnętrznym procesem psychicznym?
Otóż totemizm oparty był na przypisywaniu wielkiej roli i dużego znaczenia do totemu – do obiektu, któremu nadawano szczególną wartość i szczególne znaczenie. Był skupianiem się na jakimś obiekcie, który traktowano jako coś świętego, coś bardzo ważnego i dobroczynnego. Totemem mógł być jakiś przedmiot, roślina, czy zwierzę. W istocie chodziło o to, że wiara w dany totem pobudzała w wiarę w sam akt uzdrowienia i zmiany czynników negatywnych w pozytywne.

Chociaż obecnie słowo totemizm kojarzy się raczej archaicznie i raczej pejoratywnie (ujemnie, jako coś zabobonnego), to jednak mógł być on kiedyś niezwykle pomocnym sposobem pomocy ludziom – zarówno w chorobie, jak i różnych problemach życiowych. Dobroczynne działania zdrowotne totemizmu możemy wytłumaczyć i zobrazować przytoczoną powyżej historią aptekarza Emil Coue, która zapoczątkowała naukowe zainteresowanie efektem placebo. Efekt placebo był procesem i zjawiskiem zdrowienia w wyniku czynnika wiary, w wyniku uzdrowienia, że będzie dobrze. Chory musiał uwierzyć, że jest podstawa do tego, aby mógł on teraz wyzdrowieć.
Podobnie sprawy miały się z totemem. Moc totemu, wiara w transformującą i dobroczynną moc totemu mogła uaktywniać w dawnych członkach plemienia zarówno procesy zdrowienia organizmu – aktywizowanie zdolności do samoregulacji i samoleczenia, jak i mogła sprzyjać transformacji psychiki – zamiany negatywnych emocji na pozytywne.

Np. wyobraźmy sobie, że jakiś członek dawnego plemienia miał bardzo złe relacje ze swoją rodziną. Wszyscy byli skłóceni ze sobą i nie wiodło im się także materialnie. Często przyczyną i podstawą takiego stanu rzeczy mogły być negatywne emocje tego człowieka. Złościł się na członków swojej rodziny, co powodowało pomiędzy nimi brak zgody i wiele trudnych sytuacji.
Ponadto ten negatywny stan psychiczny (ujemne emocje) mogły wpływać na jego postawę – np. nie miał nastroju na efektywne pracowanie, nie miał nastroju na odpowiednie zaplanowanie swojego gospodarzenia, na dopilnowanie terminów upraw, czy polowań itd. Czuł się ogólnie rozbity, więc materialnie też mu się nie wiodło.
I wówczas dzięki ceremonialnemu kontaktowi z totemem wszystko się mogło zmienić. Szaman okadził go i dotknął totemem. Oboje (klient i szaman) wierzyli, że teraz to już będzie dobrze.
Ta siła wiary mogła pomóc temu potrzebującemu człowiekowi przekształcić jego negatywne emocje. Zamiast złości i lęku mógł teraz uwierzyć, że będzie dobrze. Mógł wzbudzić w sobie postawę zaufania w dobry los, zaufanie w lepszą przyszłość, postawę wiary w siebie. Dzięki temu łatwiej (mając te pozytywne emocje) było mu być cierpliwym, wytrwałym, pomysłowym.
Taki mniej więcej mógł być mechanizm transformacji psychicznej poprzez totemizm; mechanizm pomagania w życiowych problemach przy pomocy totemu.


A zatem jak mógł zachować się szaman uzdrawiając totemem nasze zdrowie, czy nasze życie codzienne? Mógł np. dotknąć głowy osoby chorej, czy chorego miejsca, za pomocą totemu – np. jakiegoś przedmiotu, któremu przypisywano pozytywne i uzdrawiające oddziaływanie.
Inną formą leczniczego zastosowania totemizmu mogło być np. udanie się do jakiegoś miejsca, któremu przypisywano właściwości uzdrawiające, czy też przytulenie się do jakiegoś drzewa z myślą o jego pozytywnym oddziaływaniu.

Można zauważyć, że elementy totemizmu występują także obecnie zarówno we współczesnych religiach, jak i we współczesnej medycynie. Kiedy np. chory pacjent ma kontakt z jakąś nowoczesną aparaturą diagnostyczną, to oprócz samych cech i właściwości danego urządzenia, na pacjenta może oddziaływać także ogólna atmosfera danej sytuacji, czy wiara w skuteczność nowoczesnej terapii.

Pacjent może tak silnie wierzyć w wyjątkowe właściwości jakiegoś urządzenia diagnostycznego, czy terapeutycznego, że wzbudza w sobie wiarę, że będzie lepiej.
Wiara taka, jak pokazuje wiele badań nad placebo, może być bardzo pomocnym czynnikiem w przyspieszeniu procesu zdrowienia, ponieważ może ona pozytywnie stymulować (poprzez zjawiska psychoneuroimmunologiczne) odporność organizmu pacjenta.

Poszukując plusów i mocnych stron we wszystkich okresach ludzkiej historii moglibyśmy powiedzieć, że totemizm uczy nas doceniania roli pozytywnej wiary. Wierząc w wyzdrowienie, wierząc w swoje możliwości zmierzenia się z przeciwnościami, jesteśmy w stanie zmobilizować nasz układ odpornościowy, jak i zmienić swoje negatywne emocje w pozytywne.